Is er voldoende bewijs voor de suppletie van Arginine bij decubitus(wonden)?

Binnen de cursus Advanced Dietetics schrijven cursisten een fact sheet. Deze delen we hier.

Auteur: Ellen Couwenberg, diëtist bij Vitalis woonzorggroep en cursist Advanced Dietetics bij het Amsterdam UMC.

Decubitus en wondgenezing

Decubituswonden zijn wonden welke veroorzaakt kunnen worden door een verminderde mobiliteit, slechtere weefseltolerantie en een inadequate voedingstoestand (1). Er wordt geschat dat in Nederland 7% van de mensen in een (chronische zorg)instelling deze wonden heeft en dat 5,4%, door een slechte genezing, een chronische wond heeft ontwikkeld (2). Voeding is bij de genezing van decubituswonden een essentieel onderdeel, met name de suppletie van extra eiwitten (3).

Het aminozuur Arginine

Er bestaan specifieke aminozuren welke een (mogelijk belangrijke) rol spelen in de genezing van wonden. Eén van deze aminozuren is arginine. Uit diverse studies (4, 5, 6) blijkt dat het (semi- essentiële)aminozuur arginine een rol heeft bij de genezing van wonden. Het zorgt voor onder andere bloedvatverwijding, activering van de collageensynthese en stimuleert de aangroei van nieuwe cellen. In een aantal ziekte-specifieke bijvoeding is arginine verwerkt.

Aanbeveling van arginine in internationale richtlijnen

De aanbeveling van suppletie van arginine bij wonden is in enkele (internationale)richtlijnen opgenomen. Een belangrijke internationale richtlijn is “Prevention and treatment of pressure ulcers/ injuries”. Deze adviseert sinds 2019 een hoogcalorisch, eiwitrijk en met arginine, zink en antioxidanten aangevuld, oraal voedingssupplement(7). Ook de European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) geeft het advies bij patiënten waarbij sprake is van polyfarmacie om te starten met de suppletie van specifieke aminozuren (waaronder arginine) om de wondgenezing te stimuleren (8).

Aanbeveling van Arginine in Nederlandse richtlijnen

In Nederland wordt deze aanbeveling alleen overgenomen door de Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso) welke daaraan toevoegt om alleen arginine te suppleren wanneer de voedingsbehoefte niet kan worden behaald met traditionele hoge calorie- en eiwitsupplementen (9). In de huidige dieetbehandelingsrichtlijn decubitus (10) en op Artsenwijzer diëtetiek (11) wordt arginine niet aanbevolen als dieettherapie bij decubitus.

Gezien de uiteenlopende aanbevelingen tussen het buitenland en Nederland is het van belang om te onderzoeken wat de wetenschappelijke onderbouwing is van de aanbeveling voor suppletie van arginine.

Zoekstrategie

Voor het zoeken van de wetenschappelijk artikelen is gebruik gemaakt van de databases PubMed en NCBI. De zoekstrategie is te lezen na de literatuurlijst, onderaan dit artikel.

Conclusies

Er zijn weinig studies waarin het effect van arginine afzonderlijk wordt onderzocht. In onderstaande tabel 1 zijn de meest relevante studies en uitkomsten overzichtelijk weergegeven. Gezien de bewijslast van de onderzoeken welke gedaan zijn rondom arginine en de resultaten is het aannemelijk dat het aminozuur arginine een positief effect heeft op de wondgenezing, het de aanmaak van hydroxyproline (bouwsteen van collageen) stimuleert en de snelheid van de wondgenezing bevordert. Er zijn in geen studies relevante negatieve bijwerkingen gevonden.

Er ontbreekt nog bewijs naar de optimale hoeveelheid arginine per dag. In de studies wordt gemiddeld 7-9 gram per dag gegeven. Daarbij is een adequate eiwitinname (1,25- 1,5 gram per kg/ lichaamsgewicht/ dag) en een adequate energie-inname (30- 35 kcal/ kg lichaamsgewicht/ dag) van belang (7).

 

Studie	Type studie	Methode	Uitkomst
Desneves et al., 2005 (12)	Randomized control trial	In de studie worden interventies met een controle groep, een energie- en eiwitrijkdieet zonder arginine en een energie- en eiwitrijk met suppletie van arginine (9 gram), vitamine C (500 mg) en zink (30 mg) voor 3 weken toegepast.	Alleen bij suppletie van arginine, vitamine C en zink wordt een significante en 2,5 keer zo snelle verbetering gezien in de genezing van de wonden.
Schols et al., 2009 (13)	Review (6 studies geïncludeerd)	Er wordt bij alle studies 2 keer per dag een suppletie gegeven van eiwit (20 gram), arginine (3 gram), vitamine C (250 mg), vitamine E (38 mg) en zink (9 mg). De studies variëren van 9 dagen tot 9 weken.	In alle studies wordt een positief effect van het supplement gevonden op de genezingstijd.
Chou, 2014 (14)	Review (3 studies geïncludeerd)	Er wordt bij alle studies 9 gram arginine gesuppleerd per dag. Bij twee studies wordt er een onderscheid gemaakt in twee groepen, groep 1 ontvangt 4,5 gram arginine en groep 2 ontvangt 9 gram arginine. De studies variëren van 8 -16 weken.	In alle studies wordt een positief effect gevonden op de genezingstijd, met mogelijk een twee keer zo snelle genezing bij een dubbele hoeveelheid (9 gram) arginine.
Neyens et al., 2016 (15)	Review (11 studies geïncludeerd)	De hoeveelheid arginine in de supplementen varieert van 3-9 gram arginine. De studies variëren van 2 weken tot complete genezing.	In bijna alle studies wordt een positief effect gevonden op de grootte van de wond en genezingstijd. In één studie wordt dit effect niet gevonden, dit is de kortst durende studie (twee weken) wat mogelijk de oorzaak kan zijn.
Arribas- López et al., 2021 (16)	Review – Meta- analyse (5 studies geïncludeerd)	De hoeveelheid arginine in de supplementen varieert van 8,5 – 30 gram. De studies variëren van 7 dagen tot 4 weken.	In de studies wordt geconcludeerd dat suppletie met arginine de wondgenezing en parameters gerelateerd aan wondgenezing positief kan beïnvloeden. Ook wordt er een significant effect gevonden op de hydroxyproline content (aanmaak collageen).

Tabel 1 Overzicht van de meest relevante studies met informatie over de gebruikte methode en uitkomst

Aanbeveling voor de praktijk

Gezien de meeste studies een positieve invloed van de suppletie van arginine laten zien is het advies om dit, in combinatie met een adequate energie- en eiwitinname aan de patiënt te adviseren.

De meeste studies gebruiken een preparaat met een combinatie van arginine, zink en toegevoegde vitaminen. In Nederland verkrijgbare supplementen bevatten doorgaans dezelfde combinatie. Om deze reden betreft de aanbeveling geen specifiek preparaat en is het advies om bij decubitus(wonden) dagelijks 7-9 gram arginine te suppleren. Deze aanbeveling geldt voor ouderen en volwassenen.

 

Literatuurlijst

1. Taylor C. (2017). Importance of nutrition in preventing and treating pressure ulcers. Nurs Older People Jun 30;29(6):33-39.
2. Halfens RJG, Meersterberends F, Neyens JCL et al. (2016). Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen – Rapportage resultaten 2015. Geraadpleegd op 14 februari 2022
3. Stratton R, Ek AC, Engfer M et al. (2005). Enteral nutritional support in prevention and treatment of pressure ulcers: a systematic review and meta-analysis. Ageing Res Rev Aug;4(3):422-50
4. Stechmiller JK, Childress B, Cowan L (2005). Arginine supplementation and wound healing. Nutrition in Clinical Practice 20 (1) 52-61
5. Barbul A, Lazarou SA, Efron DT et al. (1990). Arginine enhances wound healing and lymphocyte immune response in humans. Surgery Aug;108(2):331-6; discussion 336-7.
6. Kirk SJ, Hurson M, Regan MC et al. (1993). Arginine stimulates wound healing and immune function in elderly human beings. Surgery Aug;114(2):155-9; discussion 160.
7. European Pressure Ulcer Advisory Panel, National Pressure Injury Advisory Panel and Pan Pacific Pressure Injury Alliance (2019). Prevention and Treatment of Pressure Ulcers/Injuries. Geraadpleegd op 14 februari 2022
8. Gomes F, Schuetz P, Bounoure L et al. (2018). ESPEN guidelines on nutritional support for polymorbid internal medicine patients. Clin Nutr. Feb;37(1):336-353
9. Rondas A, Gebben J. (2021, februari). De rol van voeding bij de preventie en behandeling van decubitus. Tijdschrift voor ouderengeneeskunde. Geraadpleegd op 14 februari 2022
10. Vredegoor D. (2016, 1 maart). Dieetbehandelingsrichtlijn Decubitus. Geraadpleegd op 14 februari 2022
11. Gebben J. (2015, september). Artsenwijzer diëtetiek Decubitus. Geraadpleegd op 14 februari 2022 
12. Desneves KJ, Todorovic BE, Cassar A et al. (2005). Treatment with supplementary arginine, vitamin C and zinc in patients with pressure ulcers: A randomized controlled trial. Clin Nutr. Dec;24(6):979-87
13. Schols JMGA, Heyman H, Meijer EP (2009). Nutritional support in the treatment and prevention of pressure ulcers: An overview of studies with an arginine enriched Oral Nutritional Supplement. Journal of Tissue Viability  18, 72e79
14. Chou C (2014). Is Arginine Oral Supplement Effective on Wound Healing in Adult Patients with Stage II, III and IV Pressure Ulcers?. PCOM Physician Assistant Studies Student Scholarship.
15. Neyens JCL, Cereda E, Meijer EP et al. (2016). Arginine- enriched oral nutritional supplementation in the treatment of pressure ulcers: A literature review. Volume 16, March, Pages 46-51
16. Arribas-López E, Zand N, Ojo O et al. (2021). The Effect of Amino Acids on Wound Healing: A Systematic Review and Meta- Analysis on Arginine and Glutamine. Nutrients, Jul 22;13(8):2498.

 

Bijlage Zoekstrategie

In de databases van PubMed en NCBI is gezocht met de combinatie van MeSH termen benoemd in tabel 2. Deze MeSH termen zijn van tevoren getoetst op de omvang van de zoekterm.

Een onderdeel van de zoekstrategie is het sneeuwbaleffect geweest. Er is gebruik gemaakt van artikelen welke benoemd zijn in de literatuurlijst van de gebruikte artikelen. Via de bronnen van de gevonden artikelen is weer doorgezocht naar mogelijk relevante artikelen.

 

Patient/ Population	Intervention	Outcome	Study Designs	Combining Search Terms
Adults OR Elderly	Diet OR Nutrition Intervention OR Amino Acid	Healing OR Decreased PUSH score	Randomized controlled trial OR Review OR Meta- analysis	Column 1 AND Column 2 AND Column 4
Pressure Ulcer OR Bed Sore OR Pressure Sores OR Decubitus Ulcer				Column 3 is used for filtering the articles

Tabel 2 MeSH termen

 

Op april 7, 2022   /   Uncategorized   /   Geef een reactie